Thursday, March 31, 2016

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ - ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑ






ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑ 

   Τα ψέματα της Πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο που μας έχει έρθει από την Ευρώπη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε το έθιμο αυτό. Δύο από αυτές, όμως, είναι οι επικρατέστερες.

   Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, το έθιμο ξεκίνησε από τους Κέλτες. Λαός της βορειοδυτικής Ευρώπης, οι Κέλτες, ήταν δεινοί ψαράδες. Η εποχή του ψαρέματος ξεκινούσε την 1η Απριλίου. Όσο καλοί ψαράδες όμως και να ήταν, την εποχή αυτή του χρόνου τα ψάρια πιάνονται δύσκολα. Έτσι και αυτοί, όπως προστάζει ο "κώδικας δεοντολογίας" των ψαράδων όλων των εποχών, έλεγαν ψέματα σχετικά με τα πόσα ψάρια είχαν πιάσει. Αυτή η συνήθεια, έγινε με το πέρασμα του χρόνου έθιμο.

 Η δεύτερη εκδοχή, που θεωρείται και πιο βάσιμη ιστορικά, θέλει γενέτειρα του εθίμου την Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το1564 η πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η "1η Απριλίου". Την χρονιά αυτή όμως, και επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρούνταν πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν, την παλαιά πλέον, πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε έθιμο.
   Το έθιμο αυτό ήρθε και στην Ελλάδα και διαφοροποιήθηκε αποκτώντας μια ελληνική χροιά. Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χήρεψει γρήγορα.
    Σύμφωνα με τον Έλληνα λαογράφο Λουκάτο το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο "ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή" όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο για τον Μάρτιο, όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα "αντίμετρα" (αλεξίκανα μέτρα). Επίσης και ο Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας συμφωνεί πως η πρωταπριλιάτικη "ψευδολογία" παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία.
   Τον προηγούμενο αιώνα, η τεχνολογία βοήθησε κάποιους να ξεγελάσουν χιλιάδες άτομα την ημέρα αυτή. Για παράδειγμα μια Αμερικάνικη εφημερίδα δημοσίευσε ένα άρθρο (στις αρχές του 20ού αιώνα), στο οποίο αναφερόταν ότι ο Τόμας Έντισον είχε εφεύρει μια μηχανή, η οποία μετέτρεπε το νερό σε κρασί. Οι μετοχές των εταιριών παρασκευής και διακίνησης οίνου, σημείωσαν κατακόρυφη πτώση στο χρηματιστήριο.
   Ένα άλλο παράδειγμα μεγάλης πρωταπριλιάτικης φάρσας, είναι αυτή του δικτύου BBC το 1957. Τότε προβλήθηκε από το δίκτυο αυτό ένα ρεπορτάζ, στο οποίο Ιταλοί γεωργοί μάζευαν μακαρόνια από τα δέντρα που υποτίθεται ότι τα παράγουν. Παρόμοια ρεπορτάζ συνεχίζονται όμως μέχρι και σήμερα σχεδόν από το σύνολο των ΜΜΕ, που τις περισσότερες φορές αγγίζουν σημαντικά θέματα οικονομίας, διασκέδασης, κ.λπ.



·         Πηγή:  ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ και Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα τ.51ος, σ.72


Για τον Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο Σκοπέλου

Σπυριδούλα Μπετσάνη, οργανωτική γραμματέας του Συλλόγου.

Saturday, March 19, 2016

Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΣΚΟΠΕΛΟΥ


Η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΣΤΗ ΣΚΟΠΕΛΟ

Η Παναγία η Λιβαδιώτισσα

    Η Κυριακή της Ορθοδοξίας στη Σκόπελο είναι μεγάλη γιορτή και νηστεία. Οι Σκοπελίτες, οι οποίοι απο παλιά είχαν έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, αλλά και οι Γλωσσώτες εξακολουθούν να τηρούν ένα έθιμο με παλαιοτάτη προέλευση, που ανάγεται στη βυζαντινή εποχή. Παλιά, η μόνη εκκλησία που λειτουργούσε εκείνη την ημέρα ήταν ο “Χριστός”, η μητρόπολη του νησιού. Απο την προηγούμενη λοιπόν πήγαιναν στα εξωκκλήσια και έφερναν τις εικόνες των αγίων. Τις κρατούσαν στα σπίτια και την άλλη μέρα τις πήγαιναν στην εκκλησία.
    Εκτός απο τις εικόνες των εξωκκλησίων έφερναν και όποιοι είχαν παλιές δικές τους εικόνες. Συνήθως τις έδιναν να τις κρατούν μικρά παιδάκια φροντίζοντας να τις στολίζουν με δαντέλες ή λουλούδια. Στο “Χριστό” μετέφεραν και τη μεγάλη εικόνα της Παναγίας της Λιβαδιώτισσας, περίφημο έργο του αγιογράφου Αγοραστού του Κρητός (17ο αιώνας). Στη Λιβαδιώτισσα δεν γινόταν καθόλου λειτουργία την Κυριακή. Συνήθιζαν μόνο να λειτουργούν το Σάββατο το απόγευμα πριν μεταφέρουν στο “Χριστό” την εικόνα.

    Αργότερα λέγεται ότι η εικόνα “δεν ήθελε να μετακινηθεί” και καθιερώθηκε να γίνεται εκεί η λειτουργία της Κυριακής. Στην πραγματικότητα αυτό φαίνεται ότι ήταν τέχνασμα της οικογένειας Δουλίδη, επειδή η Λιβαδιώτισσα ήταν ιδιοκτησία τους. Έκτοτε το έθιμο συνεχίζεται, αλλά ο κόσμος πηγαίνει με τις εικόνες στη Λιβαδιώτισσα.
    Το πανηγύρι αυτό του “Χριστού” την ημέρα της Ορθοδοξίας το είχε καθιερώσει παλιά ο επίσκοπος Σκοπέλου, επειδή η μητρόπολη της Σκοπέλου γιόρταζε τα Χριστούγεννα και ο κόσμος πήγαινε στις ενορίες του. Τελικά όμως κατέληξε και την ημέρα της Ορθοδοξίας να γιορτάζει αντ' αυτού η Λιβαδιώτισσα.

    Για να μην μείνουν παραπονούμενοι όμως οι ενορίτες του “Χριστού” αποφασίστηκε να γίνεται λειτουργία και στις δύο εκκλησίες. Έτσι μεταφέρουν με πομπή την εικόνα της Παναγίας στο “Χριστό”, όπου γίνεται η λειτουργία και μετά την φέρνουν πίσω. Ο κόσμος ακολουθεί την πομπή μαζί με τις αμέτρητες μικρές εικόνες. Όλη η τελετή συμβολίζει την επανίδρυση των εικόνων μετά τη μεγάλη εικονοκαλστική διένεξη στο Βυζάντιο.

Πηγή: Σκοπέλου Λαϊκός Πολιτισμός του Αδαμαντίου Σαμψών.
Επιμέλεια , Επιλογή Κειμένων και Φωτογραφίας: Σπυριδούλα Μπετσάνη.
Φωτόγραφίες: Εφημερίδα Βόρειες Σποράδες

Για τον Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο Σκοπέλου 2016

Thursday, March 17, 2016

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΣΚΟΠΕΛΟΥ


Οι Άγιοι Θεόδωροι, που "φανερώνουν" τους γαμπρούς.




H ημέρα γιορτής των Αγίων Θεοδώρων, είχε συνδυαστεί στην Σκόπελο (αλλά και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας) με έθιμα που αφορούν στην ανεύρεση του “γαμπρού” απο τις ανύπαντρες κοπέλες. Όποιοι στο σπίτι τους είχαν Θεόδωρο πήγαιναν στην εκκλησία στάρι, που ο παππάς το μοίραζε στα κορίτσια. Το βράδυ τα κορίτσια έβαζαν το στάρι κάτω απο το μαξιλάρι τους και έλεγαν το παρακάτω τραγούδι:
Άη Θόδωρα καλέ μ'
και καλέ μ' και ταπεινέ μ'
απο την έρημο περνάς
και τις μοίρες χαιρετάς
βρες και με τη μοίρα μου
και διπλά χαιρέτησε την
αν κάθεται να σηκωθεί
και αν περπατεί να τρέχει
και το σταράκ' που σπείραμε
ναρθεί μαζί να το θερίσουμε.

Στην συνέχεια όποιον άντρα έβλέπαν στον ύπνο τους , αυτόν και θα παντρεύονταν (συνήθως το όνομα είχε σημασία).
Μια παραλλαγή του προηγούμενου εθίμου, ήταν να έριχναν το στάρι στη διασταύρωση τρίστρατου δρόμου. Ο άνδρας που θα περνούσε πρώτος, θα ήταν και ο γαμπρός.
Άλλες κοπέλες έβαζαν κάτω απο το μαξιλάρι τους χαρτιά με ονόματα και το πρωί έπιαναν στην τύχη ένα απο αυτά.
Άλλοτε πάλι γέμιζαν μια γλάστρα με χώμα και άμμο θαλάσσης και έκαναν μια γέφυρα. Το βράδυ την έβαζαν δίπλα απο το κρεβάτι τους και στον ύπνο τους έβλεπαν “τον γαμπρό”. Ήταν αυτός που θα περνούσε απο τη μια μεριά στην άλλη.
Τέλος έπαιρναν τρία φύλλα συκιάς και έκαναν ένα σταυρό με αλάτι σε κάθε φύλλο. Στα δύο έγραφαν πάλι με αλάτι ένα όνομα γνωστού ενώ στο τρίτο ένα όνομα άγνωστου. Το πρωί κοιτούσαν πιο ήταν ζαρωμένο. Αν ζάρωνε το τρίτο θα παντρευόνταν άγνωστο απο άλλο μέρος ενώ αν ζάρωνε ένα απο τα άλλα δύο θα έπαιρναν πρόσωπο γνωστό τους. Το στάρι των αγίων Θεοδώρων το φύλαγαν για της Φανερωμένης.
Στη Γλώσσα των αγίων Θεοδώρων ήταν παλιά αργία. Πήγαιναν στη θάλασσα, έτρωγαν θαλασσινά και στο γυρισμό μαζεύονταν στα σπίτια και έλεγαν αποκριάτικα τραγούδια, παρόλο που οι απόκριες είχαν περάσει. Η τάση των ανθρώπων για διασκέδαση δεν μπορούσε να φύγει εντελώς μετά τις αποκριές. Συνήθιζαν μάλιστα να λένε ένα τραγούδι αποκριάτικο, που άρχιζε “Τ' άη Θοδώρου το βουνό το υψηλό , το μέγα...”.
Στο Κλήμα τα κορίτσια συνήθιζαν να κάνουν τις γνωστές μαντείες για τον γαμπρό.
Όλα αυτά τα παλιά έθιμα, δείχνουν τη σημασία που είχε για τους ανθρώπους και κυρίως τις γυναίκες ο “γαμπρός”, αλλά και την ανάγκη να γνωρίζουν κάτι από το μέλλον!

Πηγή: Σκοπέλου Λαϊκός Πολιτισμός του Αδάμαντιου Σαμψών.
Επιμέλεια,  Επιλογή Κειμένων και Φωτογραφιών: Σπυριδούλα Μπετσάνη, Οργανωτική Γραμματέας του Π.Λ.Σ.Σκοπέλου.

Φωτό: Studio B&G PHOTO PRESS AGENCY (Μπουργιώτης Ε – Ρασσιάς Γ)
Για τον Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο Σκοπέλου

Wednesday, March 2, 2016

ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ








ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ



ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ο Πολιτιστικός και Λαογραφικός Σύλλογος Σκοπέλου, ανακοινώνει την έναρξη ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ, αρχομένης τη Δευτέρα 21 Μαρτίου 2016 και με χρονική διάρκεια 2 μηνών. Το σεμινάριο θα πραγματοποιηθεί από το φωτογράφο κ. Βιργίλιο Τσιούλη και απευθύνεται σε ενήλικες και παιδιά.
Οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να αποστείλουν το αίτημά τους ηλεκτρονικά, μέσω e-mail του Συλλόγου: pls.skopelos@gmail.com, ή αυτοπροσώπως ( ονοματεπώνυμο , ηλικία , τηλ. , e-mail ) να το καταθέσουν στον Σεραφείμ Κονταξή απο 1/03/2016 έως και 15/03/2016.
Το κόστος συμμετοχής στο σεμινάριο ανέρχεται σε 50,00€ και αφορά όλη τη χρονική διάρκεια υλοποίησης του σεμιναρίου.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να καλείτε στο τηλ: 6974092917

Το Δ.Σ. 

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΡΟΜΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΚΟΠΕΛΟΥ ΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ - ΜΕΤΕΩΡΑ - ΙΩΑΝΝΙΝΑ - ΜΕΤΣΟΒΟ

  Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ-ΜΕΤΕΩΡΑ-ΙΩΑΝΝΙΝΑ-ΜΕΤΣΟΒΟ 5 ΗΜΕΡΕΣ - 4 ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣ...