Wednesday, December 22, 2021

 

<<Ο Μίτος το νήμα της Ελλάδας>> στην Σκόπελο

Mitos

The thread of Greece




Φωτογράφιση με θέμα την Σκοπελίτικη Ενδυμασία πραγματοποιήθηκε από τον φωτογράφο διεθνούς φήμης Μιχαήλ Παππά, την οργάνωση της οποίας ανέλαβε ο Πολιτιστικός και Λαογραφικός Σύλλογος Σκοπέλου.




Ο Μιχαήλ Παππάς φωτογραφίζει παραδοσιακές ενδυμασίες από όλη την Ελλάδα στο σήμερα δίνοντας έμφαση στον άνθρωπο με μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική ματιά και αισθητική. Φωτογραφίες του δημοσιεύονται διεθνώς συμπεριλαμβανομένου του National Geographic, το VICE US κ.α Έχει πραγματοποιήσει δεκάδες εκθέσεις στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, στο Μουσείο Fragonard στην Γαλλία, στο Διεθνές Φεστiβάλ Φωτογραφίας στα Ιωάννινα ενώ σταθερή έκθεση με τις φωτογραφίες του εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Ο.Α.Κ.Α.





Στο πλαίσιο της φωτογράφισης το Δ.Σ. του Συλλόγου ευχαριστεί όλους όσους συνέβαλλαν στην πραγματοποίηση αυτής:

Το ξενοδοχείο Rigas Ηotel στην Σκόπελο για την διαμονή

Την ακτοπλοϊκή εταιρία Attica Group για τα εισιτήρια

Τα Magic Cars στην Σκόπελο για την παροχή αυτοκινήτου


Τον Δήμο Σκοπέλου για την παραχώρηση του Αρχοντικού Βακράτσα και μέρους του ιματισμού απο την Ιματιοθήκη Σκοπέλου.

Τις Κυρίες:

Κατερίνα Μπετσάνη για την προετοιμασία και το ντύσιμο των κοριτσιών και την Μάχη Χριστίνη.


Τις κυρίες:

Αγγελική Καστάνη, Μαρία Κοσμά, Σουζάνα Χριστίνη, Σμαράγδα Σύρρου, Μάχη Σάββα και Ρηγίνα Γαρουφαλλη που ενδύθηκαν την παράδοση του τόπου.

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα για τις αυθεντικές ενδυμασίες τις : Σουζάνα Χριστίνη, την Σμαράγδα Σύρρου, την Κατερίνα Μπετσάνη και τον Παντελή Μπετσάνη.


Ευχαριστούμε όλους όσους στέκονται πάντα στο πλευρό του Συλλόγου και στηρίζουν την προσπάθεια ανάδειξης του πολιτισμού και της Σκοπέλου!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!


Όποιος επιθυμεί να πάρει γεύση από την δουλειά του φωτογράφου να ακολουθήσει τον σύνδεσμο: pappasmichael.com




Saturday, December 18, 2021

Σκοπελίτικες Αφηγήσεις......Οι Καλλικάντζαροι του Δημ. Βλαχάκη και Η ανάμνηση του Γ. Αγραφιώτη το 1973

 

Οι Καλικάντζαροι

Δεκέμβρης 1973 Δημήτριος Ιω. Βλαχάκης




<<Ξύπνα μάνα…...κτυπάνε οι καμπάνες, ξύπνα>>

Φυσούσε παγερός βοριάς και κάπου- κάπου έπεφτε απο καμιά νυφάδα χιονιού και η κοπελιά η Μουσχαδώ αγρυπνούσε ως τα χαράματα στον αργαλειό, έπρεπε να τελειώσει τις παραγγελίες για τα Χριστούγεννα να παραδώσει την δουλειά για να οικονομηθούνε οι χρονιάρες μέρες.

Ήτανε ορφανή η καημενούλα και ζούσε συντροφιά με την γριά τη μάνα της που κείνο το πρωινό η γρια θα πήγαινε μαζί με άλλες γριούλες στην εκκλησία να ακούσουνε τις ώρες και να συντροφέψουνε τη Μεγαλόχαρη που θα έφερνε σε τούτο το κόσμο τον Θεό, τον μονογενή της Υιό να σώση τους ανθρώπους απο τις αμαρτίες.



Ξύπνησε σύνταχα η γριούλα, στολίστηκε μάνι – μάνι, πήρε στο ένα χέρι της το φαναράκι και στο άλλο το ραβδάκι της και κίνησε για την εκκλησιά. Τριγύρω όλοσκόταδο. Οι καμπάνες ξανακτύπησαν γλυκά – γλυκά σκορπώντας τους ήχους τους μες το σκοτάδι το αυγηνό σαν ουράνια ψαλμωδία. Η κοπελιά η προκομένη κληδομαντάλωσε τη πόρτα έκανε τον σταυρό της, έβαλε λάδι στο καντηλάκι που φώταγε χλωμά τα πρόσωπα των αγίων στο τοίχο, θύμιασε με μοσχολίβανο, συνδάβλισε τα λιγοστά ξύλα στη παραστιά και κάθησε στον αργαλείό.

Πηγαινοέφερνε την σαίτα και βάλθηκε να συλλογιέται το ακατανόητο θαύμα πως ο Παντοδύναμος θα γεννούταν σαν βρέφος απο την Μαγαλόχαρη. Δούλευε...δούλευε η κόρη η χρυσοχέρα και απάνω στην σκέψη της της φάνηκε σαν νάταν μισοξύπνητη, σαν νάταν μισοκοιμησμένη, πως κατρακυλούσαν πέτρες, χώματα στην παραστιά και στη στιγμή έβλεπε καμιά δεκαριά τρομακτικές μορφές σαν σκύλοι όρθιοι να πέφτουνε πάνω στην φωτιά.



Σκόρπισαν τα δαβλιά εδώ και εκεί κι αμέσως ρίχτηκαν απάνω της, την έπιασαν στα χέρια και έστησαν τρελλό χορό τραγουδώντας με τις μουγκιές τους τις φωνές. <<Λιαρουμού μια, λιαρουρού δύο, λιαρουμού τρεις και θα χαθώ>> την τράνταζαν δυνατά φωνάζοντας το όνομά της <<Μίσκα, Μίσκα , Μισκαδώ και βήρα το χόχο>>.

Της κοπελιά τα λογικά πήγανε να σαλέψουνε, έτρεμε σύγκορμη κι’ απάνω στην τρεμούλα της θυμήθηκε πως θαταν οι καταραμένοι οι καληκάντζαροι που τέτοιες μέρες βγαίνουνε στον απάνω κόσμο να κάνουνε κακό στους ανθρώπους. Και στον χαμό της ψίθύρισε <<Η γέννησί Σου Χριστέ ο Θεός ημών...>>



Μια απαίσια βοή γιόμισε το σπιτάκι και δια μιας χάθηκαν όλοι απο μπρος της, ίσα στρίμαξαν και έφυγαν απο τον καπνοδόχο μόνο του τελευταίου του ξέφυγε το τσαρουχάκι του και έπεσε στα μισοσβησμένα κάρβουνα και κάηκε. Έξω ξημέρωσε για τα καλά όταν η γριά κτύπησε την πόρτα και φώναξε στην κόρη της να της ανοίξει. Το Μουσκαδώ έσυρε τα πόδια της τρεμουλιασμένα και ήγε και άνοιξε την πόρτα μα όμως έτσι όπως ήτανε δίχως χρώμα η μάνα της την ρώτησε λαχταρισμένη και κείνη με την ψυχή στο στόμα της είπε τι είδαν τα μάτια της τα μισοκοιμησμένα.

<<Τους είδα μάνα, τους είδα, ήτανε καμιά δεκαριά σαν σκύλοι όρθιοι και μαλλιαροί με κάτι μακριές ουρές οι τρισκατάρατοι που θέλησαν στο σπίτι μας κακό για να μας κάνουν, με έσυραν μάνα στον χορό, φώναξαν το όνομά μου!! Τρέξε μάνα στον παπά να έρθει να με αγιάσει.>>



Σε λίγο έφτασε ο Παπαγιάννης και μαζί του αρκετοί απο τη γειτονιά. Η κοπελιά ξαπλωμένη στο μιντίρι δεν μπορούσε ακόμη στα καλά της για να έρθει. Έχετε θάρρος χριστιανοί, είπε ο παπάς, οι τρισκατάρατοι σε λίγες μέρες θα πέσουνε στα καταχθόνια, εκεί που πάντα ζούνε και δεν θα σας ξαναπειράξουνε άλλη φορά. Ο Κύριος που θα γεννηθεί θα είναι παντοντινά μαζί μας, νικητής και τους ευλόγησε με το γεροντικό του χέρι το αδύνατο λέγοντας: << Επεφάνη σήμερον στην οικουμένη και το φως Σου Κύριε εσημειώθη εφ’ ημάς, εν επιγνώσει υμνούντα Σε, ήλθες εφάνης το φως το απρόσιτο>> και ράντισε με αγιασμό όλο το σπίτι. Πέρασαν πολλά χρόνια απο τότε, γρήγορα πια το Μουσκαδώ ορκιζόταν πως ύστερα απο τον αγιασμό του σπιτιού της δεν ξαναπάτησαν οι καταραμένοι.


Η ανάμνηση

Γ. Α. Αγραφιώτης – Νέα Υόρκη 19.12.1973


Ήτανε συννεφιά απόγευμα και χειμώνας, ο μήνας που βάζει την σφραγίδα του και την υπογραφή του τέλος του χρόνου. Αυτός είναι ο μήνας Δεκέμβριος. Λύπες, χαρές, πλούτη και δυστυχία στο διάστημα των δώδεκα μηνών που έχει ο χρόνος που περνά μαζί με την ζωή μας, τα σφραγίζει ο Δεκέμβριος.

Τότε ήταν που θυμάμαι αυτήν την ανάμνηση που θα περιγράψω εν ολίγοις. Συγκεντρωμένοι όλοι οι νέοι του νησιού σε ένα μαγαζάκι και κάνοντας πρόβες για την νύχτα κατά το έθιμον να βγούν να τραγουδίσουν το εωθινό της πρωτοχρονιάς τραγούδι. Θυμάμαι ήταν περί τους δεκαπέντε νέους όλοι καλές φωνές και με όργανα, περίπου γύρω στα δώδεκα, κιθάρες, μαντολίνα ακορντεόν κλπ.

Έγιναν οι πρόβες με επικεφαλής τον Δημήτριο. Σ. Βλαχάκη και έτοιμοι περιμένοντας το μεσονύκτιο να περάσει να τραγουδήσουν τα τραγούδια της νέας χρονιάς. Να μερικά που θυμάμαι:

Σήμερα εορτάζουμε Περιτομή Κυρίου, την εορτή του Μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου. Χριστουγεννιάτικο δεντρί αρχίζει και παλιώνει χαρούμενο στις ρεματιές γλυκολαιδεί το αηδόνι.

Για τα παιδιά που τραγουδούν προσφέρτε το ποτό σας και ο Άγιος Βασίλειος να είναι βοηθός σας.

Και κατά το έθιμον κάθε σπίτι την πρωτοχρονιά έφτιαχνε λουκουμάδες. Και κάθε νοικοκύρης έβγαινε με το μπουκάλι το ρακί και με τους λουκουμάδες και εκέρναγε και τα παιδιά του εύχονταν τα χρόνια πολλά και καλή χρονιά, μπάρμπα. Καθώς και εκείνος με το χαμόγελο στα χείλη έλεγε επίσης παιδιά και ό,τι επιθυμείτε.

Τώρα έχουν περάσει εκείνα τα χρόνια και μας μένουν αναμνήσεις και μόνο. 

Monday, April 19, 2021

ΠΑΣΧΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΗΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ - ΗΘΗ - ΕΘΙΜΑ- ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΑ  ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΣΚΟΠΕΛΟ



Το Σάββατο του Λαζάρου



       Τα πασχαλινά έθιμα στην Σκόπελο ξεκινούν απο το Σάββατο του Λαζάρου. Την ημέρα εκείνη, οι γιαγιάδες και οι μητέρες, έφτιαχναν (και φτιάχνουν ακόμη) απο ζυμάρι ένα ψωμάκι, σε σχήμα μικρού παιδιού, για μάτια έβαζαν δύο μοσχοκάρυδα, τα χέρια απο ζύμη και αυτά, σταυρώμενα, στα οποία τοποθετούσαν ένα φύλο απο βάγια, και το φύλευαν στα εγγόνια τους ή στα παιδιά τους αντίστοιχα. Αυτά έπαιρναν το ψωμένιο Λαζαράκι και γύριζαν στα σπίτια λέγοντας το ομώνυμο τραγούδι, μαζεύοντας χρήματα. Επίσης τα παιδιά έφτιαχαν ένα Λάζαρο (κούκλα) με κουρέλια, το έβαζαν πάνω σε ένα ξύλο και τον περιέφεραν στα σοκάκια. Έμοιαζε σαν σκιάχτρο. Κούρελια απο μέσα και παντελόνι απ'εξω. Κατά την περιφορά του, τραγουδούσαν το γνωστό τραγούδι του Λαζάρου και μάζευαν χρήματα:


Σήκου Λάζαρε και μη πολιοκοιμάσι,
τα βάγια φτάσανε και συ ακόμα κ' μάσι
σήκου Λάζαρι κουρέλ'
από μέσα απ' το βαρέλ'.
Βάγια, βάγια του βαγιού
τρώνι ψάρια κι κολιό
και την άλλη Κυριακή
τρώνι κόκκινου αυγό.

  Σήμερα οι γιαγιάδες και η μητέρες εξακολουθούν να φτιάχνουν οι ίδιες ή να αγοράζουν το "λαζαράκι" και να το προσφέρουν ανήμερα του Λαζάρου, στα εγγονάκια τους και τα παιδιά τους.



Η Κυριακή των Βαϊων


     Η Κυριακή των Βαϊων στη Σκόπελο, ήταν μεγάλη γιορτή. Οι πεθερές , που είχαν αρραβωνιάσει τον γιό τους, πήγαιναν την παραμονή στην εκκλησία, έπαιρναν ένα κλωνάρι βάγιας, το χρύσωναν δηλαδή έβαζαν πάνω του χρυσαφικό (κυρίως λίρα) και το έδεναν με άσπρη κορδέλα. Το έδιναν στον Παππά και αυτός την Κυριακή των Βαϊών αφού μοίραζε στον κόσμο την βάγια, φώναζε το όνομα της αρραβωνιασμένης κοπέλας και της έδινε τη χρυσωμένη βάγια. Την μέρα αυτή στο νησί τρώνε όλοι ψάρι.
  Το έθιμο επίσης ήθελε αυτήν τη μέρα, να "χτυπάνε" με τα κλωνάρια της βάγιας, όσους κοιμόντουσαν και αργούσαν να ξυπνήσουν, τραγουδώντας το παραπάνω τραγούδι.
  Σήμερα διατηρείται ακόμη η νηστεία, καθώς και το "χρύσωμα" της βάγιας απο την πεθερά στην αρραβωνιασμένη κοπέλα.
  

Μεγάλη Πέμπτη


     Την Μεγάλη Πέμπτη,  όλοι πήγαιναν στα 12 Ευαγγέλια. Η μετάληψη  γινόταν απο τις 2 η ώρα τα μεσάνυχτα. Οι καμπάνες ξυπνούσαν τους κατοίκους εκείνη των ώρα και διαρκούσε  απο τις 2 έως τις 6 το πρωί σε όλες τις εκκλησίες εκτός απο την Φανερωμένη. Τα ανύπαντρα κορίτσια, τα οποία δεν έκανε να βλέπει ο κόσμος, κοινωνούσαν απο τις 2 έως τις 3 και έπειτα έφευγαν. Οι άλλοι έμεναν και μετά τις 6 που άρχιζε η λειτουργία. 
Την Μεγάλη Πέμπτη συνήθιζαν να τρώνε αστακό με μάραθα (τότε ήταν φθηνός και υπήρχε σε αφθονία). Την ημέρα αυτή έτρωγαν και λάδι. Επίσης είναι η μέρα που έβαφαν κόκκινα τα αυγά.
  Σήμερα, ο κόσμος πάει απαραιτήτως στα 12 Ευγγέλια, ακόμη και αν δεν μείνει μέχρι τέλος. Επίσης βάφουν τα αυγά και πλάθουν τα κουλούρια. Πλέον οι περισσότεροι (90%), δεν μεταλαμβάνει τα μεσάνυχτα αλλά κυρίως το Μέγα Σάββατο το πρωί.



Μεγάλη Παρασκευή


        Το πρωί αυτής της μέρας τα παιδιά έβγαιναν στο δρόμο και έλεγαν τα κάλαντα “Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα...” και τα φίλευαν γλυκά και καρύδια. Το στόλισμα του επιταφίου άρχιζε απο το πρωί Τον στόλιζαν με φυσικά αλλά και τεχνητά λουλούδια, τις λεγόμενες τρέδες , που ετοίμαζαν οι μοδίστρες ένα μήνα πριν. Ήταν χρυσά λουλούδια απο τρες πάνω σε καλαμάκι ή συρματάκι. Σήμερα διατηρούνται τρέδες στο ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Τα λουλούδια του Επιταφίου είχαν και μια θαυματουργή δύναμη (Χριστολούλουδα).
    Οι επιτάφιοι στην Σκόπελο έβγαίνουν με την καθιερωμένη τους σειρά (και σήμερα), ακολουθούμενοι απο χορωδία που ψάλει “ Ω Γλυκύ μου Έαρ”. Πρώτα έβγαίνε του “Χριστού”, μετά του “Αή Γιάννη”, μετά της “Παναγίας” και τελευταίος της “Φανερωμένης”. Ο Επιτάφιος του Χριστού περνούσε απο τον Αη Γιάννη, Παναγία, Φανερωμένη, σταματούσε σε κάθε ενορία και έκανε δεήσεις. Κατόπιν περνούσε απο την παραλία και κατέληγε στην ενορία του, ανεβαίνοντας απο το Μώλο.
     Το ίδιο έκαναν και οι άλλοι επιτάφιοι περνώντας απο τις άλλες εκκλησίες. Όταν συναντιώντουσαν οι επιτάφιοι στις διάφορες ενορίες ο κόσμος φώναζε “σας μπαταλάραμι”, που σημαίνει οτι ο επιτάφιος τους ήταν πιο όμορφα στολισμένος απο τους υπόλοιπους, ή είχε πιο πολύ κόσμο, που τον συνόδευε. Η έναρξη της πορείας του επιταφίου, συνοδευόταν απο κανονιές ή αλλους είδους πυροτεχνήματα. Όπως και στην Ανάσταση. Τη Μεγάλη Εβδομάδα μάλιστα γινόταν έρανος στην εκκλησία για να συγκεντρώσουν χρήματα για μπαρούτια , που τα αγόραζε ο ίδιος ο Παππάς. Έριχνα νεπίσης με πιστόλες και καριοφύλλια.
    Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής συνηθίζεται να επισκέπτονται όλους τους επιτάφιους για να τους προσκυνήσουν και να δουν ποιός είναι καλύτερα στολισμένος.

Προλήψεις και Έθιμα την Μεγάλη Παρσκευή

     Τη Μεγάλη Παρασκευή, δεν κάνουν σταυρό και πίνουν ξύδι το πρωί μόλις ξυπνήσουν, πριν πλυθούν. Τρώει ένας – ένας, χωρίς να κάθεται στο τραπέζι, σαλατικά και κουκιά. Δεν κάνουν χειραψίες, ούτε εύχονται "Καλό Πάσχα".  Οι τσοπάνηδες τη μέρα αυτή δεν έφτιαχαν τυρί, γιατί αυτήν τη μέρα δεν κάνει να βράσει τίποτα. Τα παλιά χρόνια έχυναν το γάλα, ενώ άλλοτε το φίλευαν χωρίς χρήματα. Επίσης υπάρχουν και κάποιες άλλες προλήψεις: για να μη ζηλεύει το παιδί, το περνάν τρεις φορές κάτω απο τον επιτάφιο. Για να μην έχουν πονοκέφαλο όλον τον χρόνο, περνάνε κάτω απο το τραπέζι, όπου είναι τοποθετημένο το σώμα του Χριστού, πριν γίνει ο επιτάφιος.
ΑΡΑΤΕ ΠΥΛΑΣ. Όταν ο Επιτάφιος επέστρεφε στην ενορία του, τον κρατούσαν υπερυψωμένο και περνούσε ο κόσμος απο κάτω. Η πόρτα του ναού ήταν κλειστή και απο μέσα περίμενε κάποιος, που υποδυόταν τον “Άδη”. Ακολουθούσε διάλογος ανάμεσα στον Παππά και τον “φρουρό του κάτω κόσμου”, ώσπου ο Άδης συνετρίβεται και “Βασιλεύς της Δόξης” μπαίνει θριαμβευτής στο ναό.
  • “Άρατε Πύλας οι άρχοντες υμών κι εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης”
  • “Φρίτων και τριχών του οδοντάς του” - “Τις εστίν ούτος ο βασιλεύς της δόξης”
  • “Κύριος, κραταιός και δυνατός, Κύριος δυνατός εν πολεμοίς Άρατε Πύλας, οι άρχοντες υμών και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης”
  • “Τις εστίν ούτος ο βασιλεύες της δόξης”
  • “Κύριος των δυνάμεων, αυτός εστίν ο βασιλεύς της δόξης”
     Τότε με ένα σπρώξιμο υποχωρούσε η πόρτα , ενώ οι ενορίτες χτυπούσαν με μεγάλο θόρυβο τα στασίδια για ζωντανέψουν “οι μοχλοί συνετρίβησαν, εθλάσθησαν πύλαι...”. Στη συνέχεια ο ιερέας έφερε το Τίμιο Σώμα πάνω στη του εντός του ναού ψάλλοντας κατανυκτικά το “Ότε κατήλθες προς τον θάνατον...”. Τα λουλούδια του επιταφίου, τα έπαιρνε ο κόσμος για φυλαχτό. Επίσης τα τέσσερα φανάρια του επιταφίου, που ήταν απο καθαρό κερί, τα έδινε ο παππάς στους ναυτικούς. Ήταν το καλύτερο φυλαχτό για την τρούμπα, τη δίνη που γίνεται συχνά μέσα στη θάλασσα και δημιουργεί ανεμοστρόβιλο, βουλιάζοντας τα πλοία.
  Σήμερα, διατηρούνται στο ακέραιο τα θρησκευτικά έθιμα δηλαδή η περιφορά των Επιταφίων και το "Άρατε Πύλαι..". Ο κόσμος της Σκοπέλου, εξακολουθεί να πίνει ξύδι το πρωί και να μην στρώνει τραπέζι για φαγητό. Ο κόσμος επισκέπτεται τις ενορίες για να θαυμάσει τους Επιταφίους και μερικοί ακόμα φωνάζουν "σας μπαταλάραμε".


Μέγα Σάββατο


     Τούτη η μέρα, είναι μέρα χαράς. Οι νοικοκυρές, ετοίμαζαν τη μαγειρίτσα για το αναστάσιμο τραπέζι και έστελναν στις κουμπάρες και τους συγγενείς, καλαθάκια με αυγά και κουλούρια ή όσοι κατείχαν φρέσκο τυρί, μυζήθρες και κρέας. Οι νονάδες με τη σειρά τους έστελναν στα ανεδεξίμια την λαμπάδα και ένα ζευγάρι παπούτσια . Oι νύφες πήγαιναν στην πεθερά ψωμένια κουλούρα με λαμπάδα.
    Μέγα Σάββατο, όταν ο Παππάς λέει “Δεύτε λάβετε φως..”, τρέχουν όλοι , ποιός θα το πρωτοπάρει. Με το φως της Αναστάσεως , έκαναν σημάδια στους τοίχους και πάνω απο τις πόρτες, επίσης ανάβαν με αυτό το καντήλι για 40 μέρες. Την ώρα που έλεγε ο Παππάς το “Χριστός Ανέστη”, έξω απο την πύλη έστηναν κανόνια και γέμιζαν μπαρούτι. Ήταν ένα επικύνδυνο έθιμο που κατήργησε η Αστυνομία. Πλέον ρίχνουν βεγγαλικά και φωτοβολίδες.
      Μετά το Χριστός Ανέστη , άρχιζε ο ασπασμός και η λειτουργία που κρατούσε έως τις 2 το πρωί.. Όταν πλησίαζε το τέλος της έβγαινε ο Παππάς στην Ωραία Πύλη και έλεγε “νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες...” και κοινωνούσαν όσοι ήθελαν. Απο νωρίς οι τσοπάνηδες πήγαιναν στην εκκλησία τυρί ανάλατο, μυζήθρες και αυγά κόκκινα για να τα ευλογήσει ο παππάς. Μετά τα έβαζαν στο παγκάρι, και τα μοίραζαν στον κόσμο.
     Δύο ή τρία αδέλφια που είχαν γεννηθεί τον ίδιο μήνα, έβγαιναν απο διαφορετικές εξόδους αφού κοινωνούσαν, άλλος απο την πόρτα και άλλος απο το παράθυρο. Όταν πλησίαζε το τέλος της λειτουργίας, και ο παππάς έλεγε το Χριστός Ανέστη, σήκωνε τη λαμπάδα του και ρωτούσε “Ανέστη Χριστός”, οι δε πιστοί σήκωναν τις λαμπάδες και απαντούσαν “Χριστός Ανέστη”.
  Σήμερα, είναι η μέρα που η μεγαλύτερη μερίδα των κατοίκων μεταλαμβάνει. Οι ντόπιοι εξακολουθούν να ετοιμάζουν μαγειρίτσα για το βράδι. Στέλνουν απο το πρωί τα κόκκινα αυγά και τα κουλουράκια στις κουμπάρες και τους συγγενείς, οι νοννές στέλνουν τις λαμπάδες και τα παπουτσια στα αναδεξίμια. Το βράδι μετά το "Χριστός Ανέστη", μεταφέρουν στο φαναράκι το "Άγιο Φως" και μαζεύονται στο αναστάσιμο τραπέζι για να απολαύσουν τα εδέσματα μετά απο την μεγάλη νηστεία.

ΑΓΙΟ ΠΑΣΧΑ



      Την Κυριακή του Πάσχα οι Σκοπελίτες, την γιορτάζουν στα ''καλύβια”, δηλαδή στις αγροτικές κατοικίες της εξοχής. Αυτό που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι τα πολύ παλιά χρόνια δεν έψηναν τη μέρα του Πάσχα αλλά της πρωτομαγιάς. Και το έθιμο του οβελία γινόταν με τη συμμετοχή κατσικιού και όχι αρνιού. Διότι στην Σκόπελο, οι τσοπάνηδες εξέτρεφαν κυρίως κατσίκια.
     Τη μέρα αυτή, οι τσοπάνηδες δεν έκανε να πιάσουν κόκκινο αυγό, γιατί αν άρμεγαν θα έπιαναν αρρώστια τα γίδια. Μπορούσαν να φάνε το αυγό αν τους το καθάριζε κάποιος άλλος.
Η δεύτερη Ανάσταση (Αγάπη) γίνόταν το απόγευμα. Ο Παππάς συνήθιζε να φιλά τους άντρες του χωριού για να συγχωρεθεί μιας και δεν επιτρεπόταν τα φιλιά μεταξύ αντρών και γυναικών. Οι νεόνυμφες στην Αγάπη συνηθίζαν να πηγαίνουν στην εκκλησία της Παναγίας και οχι στη δική τους.
     Την Κυριακή το απόγευμα γινόταν και το κάψιμο του Ιούδα. Έφτιαχναν ένα ομοίωμα ανθρώπου, που το γέμιζαν με άχυρο, το οποίο κρατούσε στο χέρι του ένα σακούλι με τα υποτιθέμενα αργύρια. Τον έστηναν σε ένα μεγάλο δένδρο της Παναγίας (για το κάψιμο έπαιρναν άδεια απο τον Παππά ή τον επίσκοπο). Καθένας είχε το δικό του όπλο. Ο επίτροπος έδινε στον καθένα ένα ποτήρι του κρασιού μπαρούτι. Με το σύνθημα άρχιζαν να ρίχνουν και ο Ιούδαν γινόταν παρανάλωμα πυρός. Άλλες φορές το ομοίωμα το έστηναν στον Κομμένο, έναν παλιό λιμενοβραχίονα στο Μώλο. Άλλοτε τον Ιούδα τον έκαιγαν την Κυριακή του Θωμά.
    Τρεις Πέμπτες μετά το Πάσχα δεν έμπαιναν μέσα στο αμπέλι. Της Αναλήψεως δεν κοιμόντουσαν το μεσημέρι για να μην αναληφθούν. Της Πεντηκοστής γινόταν μεγάλο πανηγύρι στον Καλόγερο που διαρκούσε τρεις μέρες.
  Σήμερα, οι σκοπελίτες εξακολουθούν να γιορτάζουν την Κυριακή του Πάσχα στα καλύβια, ψήνοντας κατσίκάκι. Τα έθιμα με το κάψιμο του Ιούδα έχουν εκλείψει.


Κείμενα : Σκοπέλου Λαϊκός Πολιτισμός του Αδαμαντίου Σαμψων, Σπ. Μπετσάνη (Οργανωτική Γραμματέας του Π.Λ.Σ.Σκοπέλου).
Φωτό: Skopelos Web, Εφημερίδα Βόρειες Σποράδες, Google
Επιλογή, Επιμέλεια: Σπ. Μπετσάνη
Για τον Πολιτιστικό και Λαογραφικό Σύλλογο Σκοπέλου

Tuesday, March 23, 2021

Η ΣΚΟΠΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Η ΣΚΟΠΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821




Οι Σκοπελίτες ήταν φιλοπάτριδες και τούτο αποδεικνύεται απο την μεγάλη τους συμβολή στην ελληνική επανάσταση του 1821 αλλά και στα προεπαναστατικά κινήματα στην Θεσσαλομαγνησία. Στον αγώνα για την ελευθερία θα δώσουν ενεργό παρόν παρέχοντας όλο το “έχειν” τους για τον ιερό αυτόν σκοπό. Τον Μάϊο του 1821 ζητόυν απο τους Υδραίους να τους στείλουν <<την αναγκαία ύλην εις πόλεμον και εις τροφάς....>> ανταλλάζοντας το κρασί τους και μαζί με τους Σκιαθίτες παρέχουν άσυλο σε 70 χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες απο την Θεσσαλία και την Μακεδονία που κατέφυγαν εδώ ύστερα απο την αποτυχία που είχαν τα απελευθερωτικά κινήματα σε αυτές τις περιοχές. (1)


Τα αποτυχημένα κινήματα και οι πρόσφυγες



Η Σκόπελος "ματώθηκε"  απο τα επαναστατικά κινήματα των οπλαρχηγών του Ολύμπου και μετά τις αποτυχημένες προσπάθειές τους, έλαβε ενεργό συμμετοχή στην επαναστάση του 1821 θυσιάζοντας το "βιο" της σε πλοία και ναυτικό. Τα χρόνια της επανάστασης εγκαταστάθηκαν στο νησί της Σκόπελου αρκετοί πρόσφυγες απο τη Μακεδονία, Θεσσαλία και την Εύβοια, οι οποίοι ενσωματώθηκαν με τους ντόπιους και επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό τα έθιμα, τις παραδόσεις, την αρχιτεκτονική και διαμόρφωσαν τον ιδιότυπο χαρακτήρα των Σκοπελιτών. (2)


Οι κοινωνικές τάξεις



Η κοινωνική διάρθρωση που επικράτησε κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας στο νησί της Σκοπέλου, επηρέασε σε πολύ μεγάλο βαθμό τις συνήθειες των κατοίκων και τον τρόπο ζωής τους. Στο νησί υπήρξαν δύο τάξεις απο τη μια η άρχουσα τάξη που την αποτελούσαν οι καραβοκύρηδες και οι μεγαλοκτηματίες και απο την άλλη ο απλός λαός δηλαδή οι εργάτες, αγρότες, μικροκτηματίες κτλ. Το χάσμα των δύο τάξεων ήταν τόσο μεγάλο που δεν υπήρχε καμία περίπτωση γεφύρωσης. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί οτι κοινωνική τάξη στο νησί αποτελούσαν και οι κληρικοί, η οποίοι ανήκαν στην άρχουσα τάξη. (3)

Στην μητροπολιτική εκκλήσια της Χώρας της Γεννήσεως του Χριστού, στο καμπαναριό της υπάρχει η καμπάνα που δώρισε ο Αλέξιος Ορλώφ στους Σκοπελίτες για την πολύτιμη βοήθεια τους στην ναυμαχία του Τσεσμέ το 1770, όπου και καταστράφηκε ο τουρκικός στόλος. (3α)



            Ο ηρωισμός του Σκοπελίτη πλοίαρχου Κωνσταντίνου Μανωλάκη

                                       και ο πλοίαρχος Γεώργιος Καμπούρης.




Τον Μάιο του 1821 όταν επαναστάτησε η Θεσσαλομαγνησία με αρχηγό τον Άνθιμο Γαζή και οπλαρχηγό τον Κυρ. Βασδέκη, ο Σκοπελίτης πλοίαρχος Κωνσταντίνος Μανωλάκης κατέπλευσε με δικά του έξόδα με το εξοπλισμένο σκάφος του, το οποίο ήταν επανδρωμένο με Σκοπελίτες ναύτες στον Παγασητικό Κόλπο (11 Μαίου) και επι 10 ημέρες βομβάρδιζε ασταμάτητα τα τουρικικά φρούρια, βοηθώντας σημαντικά τους επαναστάτες της Θεσσαλίας. Το υπ' αριθμό 1. έγγραφο της Βουλής Μαγνησίας αναφέρεται στον ηρωισμό και τις υλικές θυσίες του γενναίου πλοιάρχου Μανωλάκη:




<<........Πιστοποιείται δια του παρόντος οτι το καράβι του Κων/νου Μανωλάκη εκ Σκοπέλου αρματωμένον καλώς και με ανθρώπους και με κανόνια και με μπαρούτια και με μπάλαις με ίδια του έξοδα φιλογενεία φερόμενον, εξέπλευσε κατά του κοινού εχθρού και ήλθεν εις βοήθεια του τόπου μας, το οποίον αφού έφτασεν εις το κάστρον του Γόλου κατά την 11 Μαίου, έρριψεν κανόνια κατά του κάστρου καταπολεμών τον εχθρόν ακατάπαυστως εν διαστημάτι δέκα ημερών, ώστε κατεκαυσεν όλας του τας πυροβόλους ύλας του. 

Ο καπετάνιος τούτου πλήρης ενθουσιασμού ήρχετο έξω εις την ξηράν με αρματωμένους ανθρώπους του και συνεβοήθη τους εντόπιους συναγωνιζόμενος κατά των αγαρηνών, μη φειδόμενος μήτε στόματα, μήτε αργύρια, μήτε άλλο τι προς κατατρόπωσιν του εχθρού.

Όθεν και προς απόδειξιν τς φιλελευθερίας τους και φιλογενείας και γενναιότητός του και των ανδρών εξόδων του καραβίου εδόθη το παρόν εσφραγισμένον τη σφραγίδη της κοινότητος των εικοσιτεσσάρων χωρίων.>> 


Υπέροχος πατριώτης και αγωνιστής υπήρξε και ο πλοίαρχος Γεώργιος Καμπούρης. Κάτοχος ενός βρικίου 240 τόνων, δεν δίστασε να λάβει μέρος στην επανάσταση και να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην πατρίδα, αγωνιζόμενος δίχως πληρωμή και αποζημίωση. (4)


Οι Πρόσφυγες:




Από τις μεγαλύτερες υπηρεσίες που προσέφερε το νησί της Σκοπέλου στον αγώνα ήταν αναμφίβολα η παροχή βοήθειας και ασύλου σε όλους τους Έλληνες πρόσφυγες, οι οποίοι για να σωθούν απο το μένος των κατακτητών ήρθαν στην Σκόπελο και στην Σκιάθο μετά την αποτυχία των κινημάτων της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Μετά την καταστροφή του Πηλίου απο τον Δράμαλη (Ιούλιος 1821) οι κάτοικοι και οι διάφοροι οπλαρχηγοί κατέφυγαν στα δύο νησιά, επίσης πρόσφυγες απο τον Όλυμπο ήρθαν για να ενωθούν με αυτούς.  Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους όταν ο Αβουλαβούτ πασάς νίκησε τους επαναστάτες στην Χαλκιδική και την κατέστρεψε, ο πλοίαρχος Καμπούρης διέσωσε πολλούς  και τους μετέφερε στην Σκόπελο, όπου η κατάσταση ήταν απελπιστική. Σε 70 χιλιάδες υπολογίζονται οι συγκεντρωμένοι πρόσφυγες και στα δύο νησιά. Ο συνωστισμός αυτός και η κακή διατροφή προκάλεσαν σοβαρές ασθένειες και απειλούσαν τους κατοίκους με επιδημίες. Την κατάσταση αυτή χειροτέρεψαν τα έκτροπα των διάφορων οπλαρχηγών και των παλληκαριών τους, οι οποίοι συμπεριφέρονταν άσχημα προς τους κατοίκους των νησιών. (5)


Οι Οπλαρχηγοί στην Σκόπελο.





Μετά την καταστροφή της Νάουσας και της γενικής καταστολής της επανάστασης στην Βόρεια Ελλάδα, ο Διαμαντής Νικολάου (υπήρξε ένας απο τους γενναιότερους κλέφτες του Ολύμπου:"Το σώμα του Διαμαντή αξίζει μια στρατια") και άλλοι συγκεντρώθηκαν στην Σκόπελο. Από τον Μάιο του 1822 η επανάσταση μετατοπίστηκε στα μεγάλα ανδραγαθήματα μέσω των οποίων εδραιώθηκε ο ελληνικός αγώνας. Στην Μακεδονία και Θεσσαλία κυριαρχούν οι Τούρκοι, μόνο στην Σκόπελο και την Σκιάθο ανέμιζε η σημαία της ελευθερίας. Το νησί εξακολουθεί να βοηθά με όλους τους τρόπους τον αγώνα με τα πλοία του. Πλοία της Σκοπέλου υπό τον Γ. Καμπούρη έλαβαν μέρος στην εκστρατεία του Διαμαντή, η οποία έγινε για να καταφοβίσουν τα παράλια του Ολύμπου. Το νησί παραμένει ελεύθερο λόγω της απασχόλης των Τούρκων με την νοτιότερη Ελλάδα. (6)


Η Ναυμαχία της Λήμνου..




Ο Λαμπούτ πασάς της Θεσσαλονίκης είχε σχεδιάσει την καταστροφή των νησιών της Σκιάθου και της Σκοπέλου. Σε αυτά όμως βρίσκονταν πολλοί καπεταναίοι με τα παλληκάρια τους, οι οποίοι ήταν πρόθυμοι να υπερασπιστούν τα νησιά. Έτοιμοι όμως ήταν και οι κάτοικοι να αμυνθούν με την βοήθεια των Υδραίων. Στις αρχές του 1823 διορίσθηκε στην Σκόπελο αντέπαρχος ο Γεώργιος Ζαχαριάς. Οι Σκοπελίτες έχοντας  την πληροφορία ενδεχόμενης επίθεσης απο τους Τούρκους αποφάσισαν να επιτεθούν πρώτοι και να αποτρέψουν την είσοδο τους στα ύδατα τους. Στην εκστρατεία αυτή έλαβαν μέρος και  Σκιαθίτες, Τρικεριώτες, Ψαριανοί, Σπετσιώτες και Υδραίοι. Μεταξύ των Σκοπελιτών ήταν και ο Γ. Καμπούρης με το μπρίκι του. Τον Μάρτιο του 1823 συνάντησαν τον στόλο του Λαμπούτ πασά κοντά στην Λήμνο, όπου διεξήχθη ναυμαχία στην οποία υπερίσχυσαν οι Έλληνες απομακρύνοντας  τον Τουρκικό στόλο απο τις Βόρειες Σποράδες. (7)


Απόκρουση τουρκικών επιθέσεων... 



Οι Τούρκοι ετοίμαζαν και άλλη επίθεση εναντίων των νησιών. Τον Μάιο της ίδιας χρονιας οι Σκοπελίτες ξεκίνησαν υπό την διοίκηση του Γ. Καμπούρη για να αντιμετωπίσουν τον τουρκικό στόλο. Αυτή η εκστρατεία ήταν η έκτη στην οποία συμμετείχε και έφερε εις πέρας ο Γ. Καμπούρης αλλά δεν γνωρίζουμε περισσότερα για την έκβασή της. (8)


Η Σκόπελος ορμητήριο του Διαμαντή και του Καρατάσου και ο εμφύλιος σε Σκόπελο και Σκιάθο.....

ο Αναστάσιος Καρατάσος



Με το τέλος του τρίτου έτους της επανάστασης, το Έθνος μπαίνει σε ένα κεφάλαιο εμφύλιων σπαραγμών, οι οποίοι συγκλόνισαν την Ελλάδα και απείλησαν την καταστροφή του αγώνα. Οι οπλαρχηγοί που βρίσκονταν στα νησιά απο το 1822 είχαν αρχίσει να έρχονται σε προστριβές με τους κατοίκους. Τα στρατιωτικά σώματα που ήταν υπό τις διαταγές τους συμπεριφέρονταν άσχημα προς τους κατοίκους και διέπρατταν ληστείες σε βάρος τους. Οι σημαντικότεροι απο τους αρχηγούς ήταν ο Διαμαντής και ο Καρατάσος, που είχαν εγκατασταθεί στην Σκόπελο, την οποία χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο των πειρατικών επιδρομών. Αρχικά δεν ενοχλούσαν τους κατοίκους της Σκοπέλου, οι δε πειρατικές επιδρομές γίνονταν εις βάρος της Σκιάθου. Ο Μιαούλης αργότερα διόρθωσε την κατάσταση και έδιωξε τους πειρατές απο την Σκιάθο. (9)


Η προσφορά της Σκοπέλου στον αγώνα κατά το 1825....




Η Σκόπελος δεν έπαυσε να συμμετέχει με οποιονδήποτε τρόπο στο απελευθερωτικό αγώνα και να προσφέρει βοήθεια παρά την συνεχή τουρκική απειλή. Σκοπελίτες πλοίαρχοι όπως ο Δελής, Σταμάτης Αστέρης και Σταμάτης Κουμιώτης συνέβαλαν στον αποκλεισμό του Βόλου μαζί με άλλα ελληνικά πλοία. Σε επιστολή προς τους καπετάνιους των ελληνικών πλοίων οι Σκοπελίτες τους προτρέπουν να στείλουν ναυτική δύναμη που να ενωθεί με τα πλοία του νησιού τους για να εμποδίσουν την τροφοδοσία των Τούρκων που πολιορκούνταν στα Σάλωνα. (10)


Η ένταξη στο ελληνικό κράτος..




Η Σκόπελος εντάχθηκε επίσημα στο ελληνικό κράτος με την συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως το 1832 στο νομό Ευβοίας, εκκλησιαστικά και πολιτικά μαζί με άλλα νησιά των Βορείων Σποράδων ώς την δεκαετία του 1910 όταν πολιτικά τοποθετήθηκε στον νομό Μαγνησίας. (11)

Μεταφορές απο : 

 Αδαμάντιος Σάμψων: Η νήσος Σκόπελος 2,3α,4,5,6,7,8,9,10,11,  
Μαρίκα  Δελήτσικου Παπαχρήστου: Η παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά της Σκοπέλου, 1, 3.
Επιμέλεια: Σπυριδούλα Μπετσάνη
Φωτογραφίες : Google

Monday, March 15, 2021

Η ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ! ΚΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ !


Η ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ 




Το έθιμο της Κυρά - Σαρακοστής είναι απο τα παλιότερα έθιμα που σχετίζονται με την εορτή του Πάσχα.  Χρησίμευε ως ημερολόγιο για να μετράνε τις εβδομάδες απο την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα. Έτσι η Κυρά Σαρακοστή έχει 7 πόδια ένα για κάθε εβδομάδα. Πρόκειτε για ένα έθιμο που τείνει στις μέρες μας να εκλείψει, είναι ξεχασμένο. 

Η κυρά Σαρακοστή στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, κατασκευαζόταν απο χαρτί, απεικόνιζε μια γυναίκα, με 7 πόδια, σταυρωμένα χέρια γιατί προσεύχεται, έναν σταυρό για τις Άγιες μέρες και με κλειστό ή χωρίς στόμα γιατί νηστεύει. Στο τέλος κάθε εβδομάδας έκοβαν ένα πόδι, το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο. 

Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή φτιάχνεται απο ζυμάρι με απλά υλικά, νερό, αλεύρι, αλάτι και μπαχαρικά για την διακόσμηση, όπως γαρύφαλλο. Αλλού πάλι την έφτιαχναν απο πανί που γέμιζαν με πούπουλα.

Στην Σκόπελο, την Κυρά Σαρακοστή την παρασκεύαζαν απο ζυμάρι.

Χρόνια Πολλά και Καλή Σαρακοστή με υγεία!!!!!!!!!


Έρευνα - Επιμέλεια.

Σ.Μ.


 




Sunday, March 14, 2021

OI "ΚΑΛΕΣ" και ΟΙ "ΜΠΡΑΜ(Ι)ΔΕΣ"

 ΟΙ "ΚΑΛΕΣ"




  Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, την λεγόμενη Τυρινή, οι εορτασμοί είχαν άλλον χαρακτήρα. Τα πνεύματα ηρεμούσαν και έβγαζαν πιο ευγενικά συναισθήματα, τα τραγούδια ήταν κόσμια και εξυμνούσαν την φύση, τον έρωτα, την αγάπη, τα ανθρώπινα πάθη καθώς προετοιμάζονταν για την περιόδο της Σαρακοστής και της νηστείας .




 Έτσι την Κυριακή αυτή, οι Σκοπελίτες αποχαιρετούν την Αποκριά με πολυπληθής παρέλαση  καρναβαλιστών, που ενδύονται με τα "καλά" ρούχα, όπως φουστανέλες, βράκες, στολές ναύτη, μόρκα, φουστάνες, οποιαδήποτε παραδοσιακή ενδυμασία διαθέτουν αλλά και ρούχα της εποχής τα λεγόμενα "ευρωπαϊκά". 




  Συνήθως αναπαριστούν το έθιμο του Βλάχικου γάμου αλλά με σκωπτικό ύφος αφού την νύφη παριστάνει ένας άνδρας και τον γαμπρό μια γυναίκα και με συνοδεία τοπικών οργάνων, πραγματοποιούν την γαμήλια πομπή, περνόντας απο όλες τις γειτονιές της Χώρας και σταματώντας σε κάθε πλατεία για να τραγουδίσουν παραδοσιακά Σκοπελίτικα τραγούδια, να χορέψουν και να κεραστούν απο τις οικοδέσποινες της κάθε γειτονιάς. 




"Άντε να πάμε βλάχα, στον πέρα καφενέ, να σε τρατάρω βλάχα σουμάδα και αργιλέ...", το γνωστό τραγούδι, που τραγουδιέται μόνο στις απόκριες κατά τη διάρκεια της πομπής.



Οι Μπράμ(ι)δες




  Λίγο πιο παλιά, πριν προφανώς τον Βλάχικο γάμο, ντυνόντουσαν οι "Μπράμηδες", δηλαδή οι φουστανελάδες με μαύρο μαντήλι στο κεφάλι και καμτσί (μαστίγιο) στο χέρι, αλλά και άντρες ντυμένοι κωμικά γυναίκες, Αμερικάνες, τσιγγάνες κ.α. και με την συνοδεία των μουσικών οργάνων έκαναν και πάλι την ίδια διαδρομή. Κάθε παρέα συγκέντρωνε τα μέλη της και έβγαινε για το έθιμο. 




Υπήρχε περίπτωση να έβγαιναν και δύο και τρεις παρέες στην σειρά, όπου η μια περίμενε την άλλη να τελειώσει τον χορό απο την πλατεία για να ακολουθήσει. Το ακορντεόν είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Επίσης επικεφαλής των ομάδων ήταν τα αγόρια απο την οικογένεια Βλαχάκη, οι λεγόμενοι "Βλαχαίοι", οι οποίοι έπαιζαν ακορντεόν, έγραφαν τραγούδια αποκριάτικα και ξεσήκωναν τον κόσμο.

"Δεν χτυπάς Μπράμδα, δεν χτυπάς, κρίμα το καμτσίκι που κρατάς!"



Η Καθαρή Δευτέρα




Η Καθαρή Δευτέρα, είχε επίσης αποκριάτικο ύφος, καθώς εθεωρείτο το "κύκνειο άσμα" της αποκριάς. Συνήθως εορταζόταν στην εξοχή εφόσον ο καιρός το επέτρεπε. Οι εορταστές μαζεύονταν στα "καλύβια" ή στα κήπους και διασκέδαζαν με νηστίσιμα εδέσμα και πολύ κρασί. Τραγουδούσαν τα τελευταία αποκριάτικα τραγούδια και ζωγράφιζαν στο μέτωπο με λουλάκι έναν σταυρό, που σήμαινε την αρχή της Σαρακοστής. Όταν επέστρεφαν πίσω στην Χώρα το απόγευμα, μεθυσμένοι και τραγουδώντας, φορούσαν αναποδογυρισμένο το σακάκι τους, κάποιοι φορούσαν κόκκινο φέσι, πρωτοστατούσε σημαιοφόρος, που για σημαία κρατούσε ένα κοντάρι, στο οποίο ήταν δεμένο ένα κουνουπίδι. 

Αξίζει να αναφέρουμε οτι πολλά αποκριάτικα τραγούδια της Σκοπέλου (καλά και περπάσκα) προέρχονταν απο την Κωνσταντινούπολη, με την οποία το νησί είχε συχνή επικοινωνία κατά τον 18ο αιώνα και τον 19ο αιώνα, χάρη στα ονομαστά καράβια του, με τα οποία μετανάστευαν οι Σκοπελίτες να για να εργαστούν στα ναυπηγεία, στα καταστήματα και τα καφενεία.




Σύνταξη - Επιμέλεια Σπυριδούλα Μπετσάνη
Πηγή : Σκοπελίτικοι Παλμοί του Νίκου Ι. Νικολαίδη, Μάχη και Αγνή Βλαχάκη, Σοφία Βλαχάκη.
Φωτογραφίες : Εφημερίδα Βόρειες Σποράδες 



Tuesday, March 9, 2021

ΟΙ ΚΟΥΔΟΥΝΑΤΟΙ Ή ΚΟΥΔΟΥΝΑΔΕΣ - ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΑΠΟΚΡΙΑΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ

 ΟΙ ΚΟΥΔΟΥΝΑΤΟΙ



Οι κουδουνάτοι ή κδουνάδες είναι το αρχαιότερο αποκριάτικο έθιμο του νησιού καθώς φαίνεται οτι ανάγεται στην εποχή των εορτασμών των αρχαίων Διονυσίων. Ωστόσο το έθιμο αυτό φαίνεται οτι παραδόθηκε στους κτηνοτρόφους της Σκοπέλου (τσοπάνηδες), οι οποίοι και διέθεταν το κατάλληλο υλικό για την μεταμφίεση. Είναι χαρακτηριστικό οτι οι κουδουνάδες ενδύονταν με "πετσόβρακα", δηλαδή το δέρμα του τράγου ή της γίδας, το οποίο όμως έφερε επάνω του και το τρίχωμα του ζώου.



Είχαν τα πρόσωπά τους μουτζουρωμένα ή καλυμμένα με άγριες μουτσούνες για να μην αναγνωρίζονται και να προκαλούν τρόμο, φορούσαν προβιά τράγου και γουρουνοτσάρουχα ή ποδεσιές (τσαρούχια κτηνοτρόφων με λουριά) και κρατούσαν μια μακριά τσοπάνικη ράβδο (στραβολέκα) που την ανέμιζαν στον αέρα και φοβέριζαν όποιον βρισκόταν στο διάβα τους.



Στην προβιά ήταν κρεμασμένα σαν ζώνη, κουδούνια ζώων, τα οποία δημιουργούσαν δαιμονιώδη θόρυβο καθώς έτρεχαν και χοροπηδούσαν. Όποια γυναίκα ή παιδί συναντούσε κουδουνά, έτρεχε να φύγει ή να κρυφτεί απο φόβο μήπως δεχτεί επίθεση.



Οι κουδουνάδες έβγαιναν στην Χώρα μεταξύ της Κυριακής της Κρεατοφάγου και πριν την Κυριακή της Τυρινής, ταράζοντας την ησυχία της νύχτας με τον τρομερό ήχο των κουδουνιών.


Είναι χαρακτηριστικό πως την πρώτη φορά,  που αναβίωσε το έθιμο στην Χώρα της Σκοπέλου, προ τετραετίας, οι κάτοικοι του νησιού δεν απαντούσαν στο χτύπημα της πόρτας απο τους κουδουνάδες, σε πολλές περιπτώσεις δε έσβηναν και τα φώτα.



Σύνταξη - Επιμέλεια - Έρευνα Σπυριδούλα Μπετσάνη

Πηγές: Σκοπελίτικοι Παλμοί, Σπύρος Χ. Κοσμάς

Φωτο: Εφημερίδα Βόρειες Σποράδες

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΡΟΜΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΚΟΠΕΛΟΥ ΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ - ΜΕΤΕΩΡΑ - ΙΩΑΝΝΙΝΑ - ΜΕΤΣΟΒΟ

  Ο ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ & ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΙ ΕΚΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ-ΜΕΤΕΩΡΑ-ΙΩΑΝΝΙΝΑ-ΜΕΤΣΟΒΟ 5 ΗΜΕΡΕΣ - 4 ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣ...